پاسخ: تمرکز در لغت یعنی تراکم، فشردگی مجموعه، چکیده، تمرکز در اصطلاح یعنی حفظ و  نگهداری توجه و تمرکز حواس، روی موضوعی معین. همگی می دانیم که بدون تمرکز حواس، یادگیری مثمر ثمرنخواهد بود. از طرفی همه افراد توانایی تمرکز دارند، چون تمرکز نسبی است یعنیکسی نمی تواند ادعا کند کاملا حواس پرت است ویا همیشه تمرکز حواس دارد. اما عدم تمرکز یا حواس پرتی یا منشاء ذهنی و درونی دارد و یا منشاء بیرونی و محیطی. حواس پرتی درونی و ذهنی عبارت است از اشکالات فکری انسان و اندیشه هایی کهموانعی بر سر راه توجه دقیق به مطالعه و تمرکز حواس ایجاد می کنند. این موانع شاملمواردی از قبیل درد، رنج، غم وغصه، نگرانی، گرسنگی و تشنگی، سردی و گرمی، ترس وخشم و شادی، سردرد و … می باشد و حواس پرتی بیرونی و محیطی عبارت است از آنچه که به محیط پیرامون فرد ارتباط پیدا می کند و یا تحریکات غیر عادی که توسطحواس مختلف انسان ایجاد می شوند مانند نور شدید و نور ضعیف، صداهای ناهنجار، روشنبودن رسانه ای صوتی و تصویری و نظایر اینها که ممکن است فرایند تمرکز حواس را با اشکالمواجه کنند. تمرکز حواس هنگام مطالعه کلید اصلی و اساسی درک و فهم مطالب است. و کلید اساسیتمرکز حواس استفاده از روش هایی است که باعث تقویت و پرورش ومهارت در برقراری تمرکزحواس هنگام مطالعه می شوند:

الف) آمادگی برای مطالعه: برای شروع مطالعه، ابتدا بایستی خود را از جهات گوناگون آماده کرد، زیرا حداکثرآمادگی، مقدمه ای برای علاقمندی به مطالعه، ایجاد تمرکز حواس و یادگیری بهتر میباشد. گاهی وجودبیماریهایی مانند زخم معده، میگرن، سردرد و نظایر اینها باعث از بین رفتن تمرکزحواس و مانع مطالعه فرد می شود و فرد تا به دست آوردن تندرستی کامل قادر به برقراریتمرکز حواس و مطالعه ثمر بخش نیست و انگیزه کافی هم برای مطالعه ندارد. خستگی، بی قراری، بی تابی، کوتاهی زمان، دقت نداشتن تمرکز در مطالعه، واکنشهایمنفی نسبت به خود و دیگران، ضعف اعتماد به نفس و نظایر آنها همگی نشانه نبودنآمادگی روانی، بدنی، ذهنی می باشد.

ب) داشتن علاقه به مطالعه: مطالعه ثمر بخش از دو عامل متاثر است: یکی علاقه نسبت به مطالب خواندنی، و دیگریکاربرد ماهرانه فنون مطالعه نسبت به مطلب خواندنی است که سبب می شود تا شخص به مطالعهبیشتر بپردازد، مطالعه بیشتر منجر به بهتر شدن فنون مطالعه می شود، کاربرد فنونبهتر، مطالعه را آسان تر، سریع تر و لذت بخش تر می سازد؛ در نتیجه علاقه خوانندهنسبت به مطالعه افزایش می یابد.

ج) تعیین زمان و مکان مطالعه: یکی از راه های برقراری تمرکز حواس این است که مطالعه در آن ساعت از روز انجامگیرد که برای فرد مناسب تر است. تعیین زمان مناسب و مقدار مطالعه باعث آگاهی از تمام زمینه مطالعه، برقراریتمرکز حواس، عدم سردرگمی، جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی و فهم بهتر مطالب میشود. محیط آشنای یک اتاق مشخص، در حینمطالعه موجب انصراف کمتر و تمرکز بیشتر حواس می شود، زیرا لوازم آن اتاق هر روز پیشچشم شما است و کمتر توجهتان را به خود جلب می کند. به علاوه اگر هر روز به وقتمطالعه در اتاق معینی بودید کم کم ذهنتان عادت می کند که به محض رسیدن به آن اتاقآماده تمرکز حواس و فراگیری شود.[1]

د) ترک افکار منفی و داشتن افکار مثبت: فرد باید تصور مثبتی از خود داشتهباشد و به خود اعتماد کند. وقتی می خواهید کاری انجامدهید از گفتن کلماتی همانند نمی خواهم، نمی دانم، نمی توانم و... بپرهیزید. جمله« اینکار محال» است را از دفتر زندگی خود خط بزنید، ترس و بدگمانی و بی ارادگی را ازذهن خود دور کنید و هرگز به خویشتن اجازه ندهید که هیجانات و افکار منفی شما را درخود غرق سازد و تمرکز حواس شما را مختل کند.

ه) طرح سئوال: طرح سئوال یکی از شیوه های مطالعه دقیق و فعالانه است که در تمام اوقات مطالعه، مفید است. طرح سئوال پیش از مطالعه دقیق، فرد را وادار می کند تا به طور فعالانه وبا تمرکز و دقت کافی و با انگیزه و علاقه به مطالعه بپردازد. طرح سئوال هنگاممطالعه یکی از روشهایی است که خواننده را فعال و به طور عمقی او را در گیر مطالعهمی کند وسبب برانگیختن جدیت و تلاش وی به هنگام مطالعه می شود و فرد برای یافتنپاسخ به سوالات بایستی تمرکز حواس خود را حفظ نماید، زیرا در هنگام مطالعه، نمیتوان بدون تمرکز پاسخ سئوالات را پیدا کرد.

و) آگاهی از شیوه های صحیح مطالعه ویادگیری:  برخی از والدین به طور مدام به فرزندان خود می گویند درس بخوانید، مطالعهکنید، ولی هرگز نمی گویند چگونه مطالعه کنید و روشهای صحیح مطالعه را نمی دانند» بنابر این آگاهی از شیوه های صحیح مطالعه و یادگیری چون:تند خوانی، عبارت خوانی،خواندن اجمالی، خواندن تجسمی، و … به خواننده کمک می کند تا تمرکز حواس خود راهنگام مطالعه حفظ نمایند.

ز) جدیت در مطالعه: به محض نشستن پشت میز مطالعه خواندن را با جدیت شروع کنید، چرا که اگر سریعمشغول به کار مطالعه شوید، تمرکز حواس زود به دست می آید با خودتصمیم بگیرید تا مقدار زمانی را برای مطالعه مشخص کنید و خود را به مدت زمانی خاصمحدود کنید. در این زمان از مطالعه دست نکشید، به مطالعه ادامه دهید، اما زمانمطالعه را طولانی نکنید.  

ح) استفاده از رهنما: یکی از شیوه های برقراری تمرکز حواس، استفاده از یک رهنما چون ؛ انگشت سبابه،مداد و … به هنگام مطالعه است. زیرا استفاده از یک رهنما هنگام مطالعه باعث تمرکزحواس بهتر، افزایش سرعت مطالعه، عادت به روان خواندن، جلوگیری از برگشت دوبارهخوانی و اتلاف وقت و جلوگیری از خستگی چشم و ذهن می شود.

ط) خط کشیدن زیر مطالب مهم: استفاده از این روش یکی از شایع ترین راهبردی است که اغلب دانش آموزان ودانشجویان از آن استفاده می کنند. لذا هنگام مطالعه باید با استفاده از یک مداد، ایده ها و مطالب مهم و اساسی راعلامت گذاری نمود. زیرا برای مشخص نمودن ایده ها و مطالب مهم و اساسی و خط کشیدن زیرآنها لازم است با تمرکز حواس و دقت خاصی به مطالعه مشغول شد. پس خط کشیدن زیر مطالبمهم باعث برقراری تمرکز حواس و جلوگیری از حواس پرتی می شود.

 ک) یاداشت برداری هنگام مطالعه: یاداشت برداری نوعی تکرار درس است که هم سبب تمرکز حواس و هم موجب بیشتر به خاطرسپردن مطالب می شود. یاداشت برداری خوب، کاری جدی و فعال است که با اندیشیدنملازمه دارد، لذا برای یاداشت برداری باید هنگام مطالعه فعال بود و لازمه فعالبودن، داشتن تمرکز حواس است و برای برقراری تمرکز حواس جهت نوشتن، هماهنگی چشم ومغز به منزله نوعی یادگیری تجسمی چند بعدی با قدرتی بی نظیر است که تمرکز حواس راتقویت نموده و فهم مطالب و سرعت یادگیری را افزایش می دهد. [2](4)