هدف این تحقیق بررسی جایگاه مطلوب حوزه‌های علمیه در عرصه‌ی فرهنگ‌سازی در جامعه و نیز بررسی عملکرد مطلوب و مورد انتظار از حوزه‌های علمیه است

تحقیق حاضر بر این استوار است که دین باید منشأ فرهنگ‌سازی قرار گیرد آن هم تمامی سطوح فرهنگ، اعم از فرهنگ عمومی، فرهنگ تخصصی و فرهنگ بنیادی.

بر اساس این فرضیه در عرصه‌ی فرهنگ‌سازی نه تنها به محوریت دین تاکید شده بلکه هر نوع تفکری که دین را مولود فرهنگ دانسته یا دین را در عرض فرهنگ تعریف نماید به چالش کشیده شده است.

در این تحقیق در ادامه تاکید شده است که حوزه‌های علمیه به عنوان مبلغان و مروجان اصلی دین در جامعه، متناسب با جایگاهی که دین در فرهنگ‌سازی فرد و جامعه دارد باید به ایفای نقش بپردازند و به مسوولیت خود نسبت به ارتقا و بالندگی فرهنگ جامعه مجدانه عمل نمایند. این امر مستلزم طراحی الگویی برای ارزیابی عملکرد فرهنگی حوزه است تا متناسب با آن بتوان چگونگی حضور حوزه‌های علمیه در سطوح مختلف فرهنگ‌سازی را تبیین نمود. فرضیه این پژوهش در طراحی چنین الگویی آن است که در دو بخش "الگوی ارزیابی عملکرد فرهنگی درونی حوزه" و "الگوی ارزیابی عملکرد بیرونی حوزه" می‌توان به طراحی معیاری برای تبیین وضعیت مطلوب و ارزیابی وضعیت فرهنگی موجود حوزه‌های علمیه پرداخت.

در الگوی درونی پیشنهاد بر این بوده است که حوزه‌های علمیه باید به ارائه برنامه، تنظیم سازمان، اقدام به اجرا و نظارت، نسبت به پژوهش، آموزش، تبلیغ در علوم توصیفی، علوم ارزشی و علوم رفتاری بپردازند.

در الگوی بیرونی نیز پیشنهاد آن است که حوزه‌های علمیه با ارائه نظام توصیف، نظام ارزش و نظام تکلیف، نسبت به مفاهیم بنیادی، مفاهیم تخصصی و مفاهیم عمومی برای جامعه‌سازی سارمان‌سازی و فردسازی می‌توانند به ایفای نقش بپردازند.

تحقیق حاضر در دو بخش ارائه شده است:

بخش اول به بررسی مناسبات دین و فرهنگ می‌پردازد؛ مطالب این بخش مبنای تئوریک ارتباط نقش و جایگاه حوزه‌های علمیه در فرهنگ‌سازی را مشخص می‌سازد. این بحث در چهار مرحله پی‌گیری شده است: در مرحله‌ی اول نظریه‌ی نوینی در باب دین‌شناسی مطرح گشته است. در مرحله‌ی دوم به تقویت نظریه‌ای در باب فرهنگ‌شناسی پرداخته شده است. در مرحله‌ی سوم بر اساس دو مرحله‌ی پیشین، نسبت دین و فرهنگ بررسی شده و بالاخره در گام چهارم سطوح و گستره‌ی فرهنگ و نسبت دین با آن مورد بررسی قرار گرفته است.

در بخش دوم به طراحی الگو و ترسیم چشم‌انداز مطلوب عملکرد فرهنگی حوزه پرداخته شده و این کار در دو گام انجام پذیرفته است: اول، طراحی الگوی ارزیابی عملکرد فرهنگی حوزه علمیه در دو بخش درونی و بیرونی؛ دوم، ترسیم وضعیت مطلوب حوزه‌های علمیه از جنبه‌های مختلفی که در الگو پیش‌بینی شده است.